Het nieuwsoverzicht

Nieuw houtsnipper-ijzerzandfilter verwijdert nitraat en fosfaat uit drainagewater

Op akkerbouwbedrijf Hoeve Lotmeer in het Noord-Hollandse Anna Paulowna ligt sinds eind 2024 het eerste gecombineerde houtsnipper-ijzerzandfilter ter wereld. De eerste meetresultaten laten zien dat dit filter nagenoeg al het nitraat en fosfaat uit het doorstromende drainagewater haalt. En dat is goed nieuws.

Het zuiveren van drainagewater is een interessante maatregel voor intensieve teelten waarbij ook met een maximale nutriëntenbenutting toch nog verliezen naar het oppervlaktewater zijn. Door een nieuw samengesteld drainagesysteem aan te sluiten op een ingegraven filter gevuld met houtsnippers en ijzerzand is de belasting van het ontvangende oppervlaktewater minimaal.  De houtsnippers in zo’n filter stimuleren nitraatafbraak door bacteriën die van nature in het grondwater voorkomen.  Van ijzerzand, een restproduct uit de drinkwaterbereiding, is bekend dat het goed fosfaat uit drainwater kan afvangen en vastleggen.

Deltares-expert Stefan Jansen kijkt tevreden op de eerste proeven terug: “Uit vooronderzoek bleek dat er op dit bedrijf zowel nitraat als fosfaat via de drains naar het oppervlaktewater stroomde. Dat bracht ons op het idee om houtsnippers en ijzerzand te combineren.” Op Hoeve Lotmeer werken Vertify, Deltares, WUR, Pipelife en akkerbouwer Klaas Schenk samen in het project Zoetwaterboeren. Eén van de doelen van het project is om de milieu-impact van de akkerbouw op de omgeving te verminderen.

Het combineren van houtsnippers met ijzerzand heeft nog extra voordelen. Jansen: “In andere tests met houtsnipperfilters zagen we dat de biologische activiteit zo sterk gestimuleerd werd dat er naast nitraatafbraak ook sulfaatafbraak optrad. Hierbij werd het schadelijke sulfide gevormd (dezelfde stof als in rotte-eieren lucht). De bufferende werking van het ijzerzand vermindert dit neveneffect sterk. We zagen in eerdere proeven ook fosfaat uit houtsnippers vrijkomen bij de allereerste doorspoeling. Dit fosfaat wordt in een houtsnipper-ijzerzand filter meteen weer vastgelegd”. 

De eerste tests met het houtsnipper-ijzerzandfilter vonden plaats in januari en februari 2025. Gedurende een ruime maand werd nagenoeg al het uitspoelende nitraat en fosfaat uit het doorstromende drainagewater verwijderd. Daarna stopte de drainageafvoer al vroeg in het relatief droge voorjaar. Het filter ligt klaar voor het zuiveren van de nieuwe drainageafvoer in de winter van 2025 en 2026.

Zodra de drainageafvoer weer op gang komt blijven de onderzoekers het houtsnipper-ijzerzandfilter monitoren om meer te weten te komen over de werking op de langere termijn. Jansen: ”We begrijpen steeds beter hoe en waar we deze methoden het beste in Nederland kunnen inzetten. Bij bijvoorbeeld de teelt van bloembollen, aardappels, uien en veel soorten groente is het lastig om nitraatuitspoeling helemaal te voorkomen. Een houtsnipper-ijzerzandfilter is dan een goedkope, laag-technologische maatregel .Met weinig ruimtegebruik bescherm het filter het ontvangende oppervlaktewater en draagt zo bij aan het halen van de doelen uit de Kaderrichtlijn Water.”

Op de foto hieronder wordt het houtsnipper-ijzerzandfilter aangelegd, met grind rond de in- en uitlaat en houtsnippers gemengd met ijzerzand in de rest van het filter.

Nitraat test-strips laten meteen het effect van het houtsnipper-ijzerzandfilter zien; de linker teststrip hoort bij het ingaande water en de rechter teststrip bij het gezuiverde water.