Nieuws
Project Zoetwaterboeren van start
Naast alle andere uitdagingen waar de agrarische sector voor staat, zorgt de klimaatverandering voor nog een extra set met opgaven: verdroging, wateroverlast en verzilting. Het project Zoetwaterboeren wil hierop een antwoord geven door agrariërs te ondersteunen bij de transitie naar duurzaam agrarisch waterbeheer. ‘Het begint allemaal met bewustwording.’
Iedere agrarische regio in Nederland kent zo zijn eigen uitdagingen met water. Ging het daarbij in het verleden vooral om het zo snel mogelijk lozen van overtollig water, tegenwoordig gaat het net zo zozeer om het vasthouden ervan zodat je het op een later moment kunt gebruiken. Verder spelen verzilting en de kwaliteit van het oppervlaktewater een belangrijke rol. Pieter Vlaar, manager business development bij Vertify, vertelt: “Lange tijd was het thema water van ondergeschikt belang in Nederland, er was immers altijd voldoende van. De laatste jaren is dat veranderd. Bij Vertify denken we al langere tijd na over de vraag hoe we water onder de aandacht kunnen brengen van de agrarische sector. Kunnen beschikken over voldoende zoet en schoon water wordt namelijk steeds meer een uitdaging. Water is het nieuwe goud.” Zo kwam dit project tot stand in de Noordoostpolder. “Al snel werd duidelijk dat een regionale aanpak op bedrijfsniveau belangrijk was.”
Duurzaam watersysteem
In januari 2022 ging het project Zoetwaterboeren van start. Het project is gericht op het ontwikkelen, onderzoeken en demonstreren van een duurzaam watersysteem. “Daarbij gaat het om wateraanbod, wateropslag, maar ook watervraag en -gift, en om de waterkwaliteit. Op basis van de Kaderrichtlijn Water moet chemische en ecologische toestand van het oppervlakte- en grondwater in 2027 in goed staat zijn, dus de tijd dringt.” Vlaar stelt dat het in dit project niet alleen draait om wateroverlast en droogte, maar ook om verzilting. “Dat probleem speelt op steeds meer plekken in Nederland. De zeespiegel stijgt, de bodem daalt, en door die druk komt de zoute kwel omhoog. Om niet overvallen te worden door verzilting, doen kwekers er alles aan om de zoetwaterlens op peil te houden zodat het zoute water tegengehouden wordt. Kwekers doen er dan ook goed aan om regelmatig de EC-waarde te meten van het water waarmee zij beregenen, je wilt geen (te) zout water op je gewassen hebben.” In dit kader wijst Vlaar ook op het belang van een gezonde bodem. “Als de structuur van en het organische stofgehalte in de bodem goed is, kan er meer water vasthouden maar ook meer zuurstof bevatten om de plant te beschermen tegen verzilting. Een vitale bodem is essentieel in de strijd tegen verzilting.
De aspecten onderzoek, ontwikkeling en demonstratie zijn ondergebracht in vier zogenoemde ‘werkpakketten’. “Bij werkpakket 1 en 2 gaat het om onderzoek naar het vasthouden en opslaan van zoet water en de ontwikkeling van watermanagementtoepassingen. In werkpakket 3 ligt de focus op het testen en demonstreren van systemen die de uitspoeling van gewasbeschermingsmiddelen en nutriënten moeten tegengaan. Werkpakket 4 staat in het teken van het delen van praktijkinformatie en het organiseren van demonstraties om agrarische ondernemers te informeren en inspireren om met duurzaam agrarisch waterbeheer aan de slag te gaan.” Wie interesse heeft, kan zich melden bij een bedrijfscoach van het Landbouwportaal. “De bedrijfscoach komt bij je langs, samen breng je de situatie op jouw bedrijf op het gebied van water in kaart en onderzoek je welke oplossing daar het beste bij past. De volgende stap is de implementatie van de watermanagementtoepassing die aansluit bij jouw vraag. Bij het demonstratiebedrijf van Klaas Schenk kun je langsgaan om te zien hoe bepaalde oplossingen werken in de praktijk.”
Twee sporen
Zoetwaterboeren is een heel praktijkgericht project met twee sporen. Vlaar: “Enerzijds doen we dus onderzoek naar oplossingen voor droogte, verzilting en wateroverlast, en tegelijkertijd delen we die kennis – via bijeenkomsten en demonstraties – met de agrarisch ondernemers. Ondernemers die direct met maatregelen aan de slag willen, kunnen heel eenvoudig aanhaken via het Landbouwportaal.” Vlaar benadrukt dat het welslagen van het project begint met bewustwording. “Als het een tijdje flink regent, merk je dat het thema ‘water’ weer wat op de achtergrond raakt. Dan denken mensen al snel dat het ‘allemaal wel meevalt’. Feit is echter dat het weer steeds extremer wordt, we te maken hebben met clusterbuien én droogte, en dat verzilting steeds meer oprukt. Belangrijk is dat men inziet dat er echt een probleem is. Als we pas in actie komen als de gewassen schade oplopen, zijn we te laat. Mede daarom zijn we ook blij met de betrokkenheid van Vonk en Aeres Hogeschool, waardoor studenten al tijdens de opleiding in aanraking komen met het thema.” Het project loopt tot 31 december 2025. “We willen daarna graag doorgaan om de transitie naar duurzaam agrarisch waterbeheer zo breed mogelijk te kunnen uitrollen in de agrarische sector.”
Financierders en partners
Het project Zoetwaterboeren is mede mogelijk gemaakt door financiering vanuit onder andere Provincie Noord Holland, BO Akkerbouw, LTO Innovatiefonds en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, maar ook bedrijven als Pipelife en Jimmink Kolhorn zijn aan bord. Het vierjarige project ontvangt TKI-subsidie. Vertify is partner in het project, naast onder meer Greenport Noord-Holland Noord, WUR en opleider Vonk. “Het akkerbouwbedrijf Hoeve Lotmeer van Klaas Schenk is ingericht als onderzoeks- en expertisecentrum voor agrarisch waterbeheer. Hier kunnen agrarische ondernemers die interesse hebben in duurzaam agrarisch waterbeheer zien hoe het werkt, en met collega-ondernemer Schenk in gesprek over hoe het werkt en wat de aanpak oplevert.” Vlaar is blij met de brede vertegenwoordiging van bedrijven en instellingen in het project. “Er is al veel kennis en ervaring bij verschillende partijen. Door die te bundelen, kunnen we echt stappen vooruit zetten en hoeven we niet opnieuw het wiel uit te vinden.”
Peter Teeuwen, Teeuwen & Zonen B.V. Breezand
‘Mooi om zelfvoorzienend te zijn’. De bloembollenkwekerij van de broers Peter en Tinus Teeuwen en hun respectievelijke zoons Mark en Joris, is gevestigd aan de Meerweg in Breezand. Het familiebedrijf teelt 90 hectare bloembollen, met onder andere tulp, krokus, narcis en zantedeschia. Op klein deel van een stuk land van 11 hectare dat ze aankochten in de Anna Paulownapolder was het project Spaarwater toegepast, met de ondergrondse opslag van water. “Het idee van ondergrondse wateropslag vonden we best interessant, maar dan wel toepasbaar op bedrijfsniveau. Bovendien wilden we gewoon met de haspel kunnen beregenen”, vertelt Peter Teeuwen. De ondergrondse wateropslag werd toepasbaar gemaakt voor het hele perceel van 11 hectare. “Er zijn twee infiltreerputten aangelegd op verschillende dieptes om het water in de grond te kunnen brengen. Via vier bronnen kunnen we het water eruit halen om de gewassen mee te beregenen.” Het systeem draait nog niet op volle toeren. “We hadden wat problemen met filters die verstopt raakten. Bovendien is de waterbel nog te klein om volledig te kunnen benutten.” Teeuwen is echter wel overtuigd van de voordelen van ondergrondse wateropslag op het land. “Het is mooi om zelfvoorzienend te zijn en voor water afhankelijk te zijn van het weer en de waterschappen. Bovendien is het water in de bel steriel, dus de beregent echt met schoon water. Als het systeem goed functioneert, willen we het gaan uitbreiden naar meerdere percelen. Natuurlijk is dat wel een flinke investering, dus daar moeten we nog goed naar kijken.”